Mani depresyonun tam zıddı olan bir durumdur. Depresyonda görülen kederli, elemli, üzüntülü duygu durumuna karşılık manide kişi kendini aşırı derecede mutlu ve neşeli hisseder. Konuşma esprilidir, çevresine şakalar yapar, şarkılar ve şiirler söyler, coşkuludur. Genellikle bu neşeli durum etrafındakileri de etkiler ve sarar. Bir bakıma bulaşıcıdır. Manik bir hasta ile konuşurken sizde güler ve neşelenirsiniz.

Bazen durum bu kadar neşeli olmaz manik kişi çabuk öfkelenir özellikle eleştirildiği ve engellendiğinde kavgacı kırıcı hatta saldırgan olabilir. Daha evvel hiç huyu olmadığı halde çevresindekiler ile sözlü tartışmalara girer küfürlü konuşur veya kavga edebilir. Özellikle bu durum trafikte belirgin hale gelir.

Manik dönemde hastalar düşüncesizce para harcayabilirler. İhtiyacı olmayan giysiler alırlar, özellikle kadınlar süs eşyaları alabilir ve aşırı makyaj yaparlar. Kredi kartlarının limitlerini bitirebilir hatta borç alabilirler.Manik hasta sosyal statüsüne ve yaşına uygun olmayan şekilde giyinip eğlenceye ve gece hayatına düşkünlük gösterebilir. Bu dönemde içki ve madde kullanımına başlar veya kullanımını arttırır. Cinsel ilgisi ve cinsel performansı artmıştır. Ayartıcı davranış ve konuşmalar, aldatma hatta uygunsuz kişiler ile uygunsuz ilişkiler yaşayabilirler.

Bellekte artma ve keskinleşme görülür. Yıllar evvel yaşanmış ve unutulduğu zannedilen olayları gayet rahat hatırlarlar. Aynı şekilde spontan (istemsiz) dikkat artmıştır. En küçük uyar bile algılanır. Çevresinde olup biten her şey dikkatini çeker ve derhal haberdar olur. Spontan dikkatteki bu artış ve dikkatin çelinmesi istemli dikkatin bozulmasına neden olur. Hasta dikkatini sürdürmek ve belli alana yoğunlaştırmakta zorlanır. Bu durumda bir konuşmayı baştan sona takip etmesi ve bir metni okuması zorlaşır. Dikkatini belli bir konuda toplayamaz.

Manide konuşmanın miktarı ve hızı artmıştır. Genelde hastanın konuşmasının arasına girmek ve onu durdurmak zordur. (basınçlı konuşma) Bazen uzun süre yüksek sesle ve uzun süre konuşmaktan ve bağırmaktan sesleri kısılabilir. Konuşmaya canlı mimik ve jestler eşlik eder. Düşünce akışı aşırı hızlıdır. Bu durum hasta tarafından “ beynime aynı anda yüzlerce düşünce geliyor” diye ifade edilir. Manik hastanın konuşmasının bütünlüğü korunmakla beraber, konuşma sırasında dikkatin çelinmesine bağlı olarak konudan konuya atlayan detaylı ve renkli bir içerik mevcuttur. Bir soru sorulduğunda cevabı direkt veremezler. Cevap sırasında konuşma başka konulara kayar detaylanır ve uzar Fakat amaçtan kopmaz. Biraz vakit alsada sorunuzun cevabını alırsınız.

Düşünce içeriğini dinsel, cinsel veya toplumsal olarak abartılı bir büyüklük ve güven duygusu kaplamıştır. Kişi kendini çok güzel, çok akıllı, çok özel, çok asil biri olarak düşünür ve kabul eder (megalomani). Başkalarını küçümser. Kendine güveni ve beğenisi aşırı artmıştır. Bu abartılı büyüklük düşüncesi ile diğer insanların, hatta dost ve akrabalarının onu çekemediğini, kıskandığını bu yüzden zarar vermek istediklerini düşünür.

Bazen bu büyüklük ve zarar görme düşünceleri gerçeklikten tamamen koparak (gerçek dışı ve saçma) büyüklük ve zarar görme hezeyanlarına dönüşebilir. Bu durumda psikotik özellikli mani den bahsedilir. Psikotik mani de hasta gerçek dışı olarak kendini çok büyük, çok önemli biri olarak kabul eder.(Grandiyöz hezeyan veya büyüklük hezeyanı) Bu hezeyanlar ile bazen dünyayı yönettiğine inandığı bir devlet adamı, kurtarıcı, bazen çok önemli buluş yapan bir bilim adamı, kaşif, bezen de seçilmiş, kutsal bir insan, uzaylı, hatta bir peygamber olduğuna inanır. Bu büyüklük hezeyanlarına diğer insanların, kurumların (CIA,MİT, KGB) devletlerin onunla uğraştığı kötülük yapmak istedikleri, engellemeye hatta öldürmeye çalıştıkları düşünceleri (perseküsyon-kötülük görme hezeyanı ) eşlik edebilir.

Düşünce içeriğindeki bu hezeyanlar ile birlikte işitsel ve görsel halüsinasyonlar da bulunabilir. Hastalar genelde düşüncesindeki bu zırvaları doğrulayan tekrarlayan sesler duyar, hayaller görürler.Bazen çevresindeki olayları, konuşmaları veya tesadüfleri bu hezeyanlarına bir dayanak olarak düşünür ve yorumlayabilirler. (Referans hezeyanları)

Manide hastanın zekasında bir bozulma olmadığı halde dikkat, duygu durum, düşünce ve algılamada oluşan bu bozukluklar nedeni ile hastanın yargılama, karar verme yetisi ileri derecede etkilenir ve işlevselliğinde belirgin bir bozulma meydana gelir

Prof. Dr. M. Reha BAYAR